Potworne Koty i My: Gupiki

Pawie oczko, gupik, gupik pawie oczko (Poecilia reticulata)

– gatunek niewielkiej, południowoamerykańskiej ryby z rodziny piękniczkowatych (Poeciliidae). Jedna z najbardziej popularnych i najbardziej polimorficznych słodkowodnych ryb akwariowych, opisywana w literaturze pod wieloma nazwami synonimicznymi. Introdukowana do walki z larwami komarów w wielu krajach, na wszystkich kontynentach, poza Antarktydą. Charakteryzuje się wyraźnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym przejawiającym się głównie w okazałości płetw i różnorodności ubarwienia samców. W hodowlach akwarystycznych wyselekcjonowano wiele standardów hodowlanych.

Występowanie

Zasięg naturalny gupika obejmuje część Ameryki Południowej położoną na północ od Amazonki wraz z częścią wysp Antylskich. Najdalej na północ gatunek ten sięga do Wysp Dziewiczych, notowany był poza tym na wyspie Barbados i Trynidad. Z ojczystej Ameryki gupiki rozprzestrzenione zostały do innych rejonów świata. W większości przypadków do środowiska naturalnego trafiły najprawdopodobniej z hodowli. Stwierdzone zostały w środowisku naturalnym w różnych krajach Ameryki Środkowej (np. w Kostaryce, Meksyku, na Jamajce i Kubie), na wyspach Oceanii i w Australii, w krajach Azji południowej (np. w Indonezji, Indiach, Arabii Saudyjskiej), w Afryce (np. w Zambii, Ugandzie i RPA), w różnych krajach europejskich (w Albanii, Czechach, Słowacji, Holandii i na Węgrzech) oraz w USA.
Gupiki zamieszkują najróżniejsze typy zbiorników wodnych: stawy, kanały, rowy, a także rzeki, górskie strumyki i ujścia rzek wód słodkich i słonawych oraz przybrzeżne wody morskie w pobliżu estuariów. Ryby te wytrzymują szeroki zakres zasolenia, ale odmiany hodowlane wymagają dość wysokiej temperatury (23-24°C) i wolno płynącej lub stojącej wody z obfitą roślinnością. Spotykane są nawet w silnie zanieczyszczonych zbiornikach. Gupiki przebywają zwykle w pobliżu powierzchni wody. Żywią się różnorodnym pokarmem, w zależności od zajmowanego środowiska: drobnym zooplanktonem (pierwotniaki, wrotki), skąposzczetami, owadami (zwłaszcza larwy muchówek) i glonami.

Opis

Wielkość: Samica do 6 cm, samiec do 3-4 cm.
Wygląd: Wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec smuklejszy i znacznie mniejszy, o niepowtarzalnym układzie różnokolorowych plam. Ma wydłużone płetwy grzbietową i ogonową. Samice są oliwkowo-szare, z beczułkowatym brzuchem (dojrzałe płciowo samice mają w okolicy płetwy odbytowej tzw. "plamę brzemienną") i zaokrągloną płetwą odbytową. Samce odmian hodowlanych mają np. rozwiniętą płetwę ogonową (wyróżnia się wiele standardów płetw ogonowych gupika). Istnieje wiele odmian zróżnicowanych pod względem barwy i kształtu płetw. Dzikie, wyjściowe formy gupika w akwarystyce niemal niespotykane, hodowane jednak nadal przez wyspecjalizowanych akwarystów, ceniących formy naturalne, genetycznie czyste.

Standardy hodowlane gupika

A- Wachlarz B- Triangel C- Welon D- Proporczyk E-Dwumiecz F- Górny miecz G- Dolny miecz

H- Lira I- Łopatka J- Płomyk K- Rakietka L- Igiełka

Na potrzeby akwarystów, którzy swoje okazy coraz częściej zaczęli wystawiać na specjalnych wystawach i konkursach, opracowano szczegółowe normy. Normy te związane są z systemem punktacji, oceniającym głównie wielkość, kształt płetwy ogonowej i grzbietowej, za kształt i odpowiednie proporcje ciała, sposób pływania, a także barwę ciała i płetw.
Aktualnie wyróżnia się 12 standardowych rodzajów gupików, wydzielonych głównie na podstawie kształtu płetwy ogonowej:

A – wachlarz – płetwa ogonowa powinna mieć kształt wąskiego trójkąta, którego wierzchołek tworzy odpowiedni kąt.
B – triangel – płetwa ogonowa powinna mieć kształt szerokiego trójkąta, którego kąt wierzchołkowy ma odpowiednią ilość stopni.
C – welon – płetwa ogonowa długa, jej górna i dolna krawędź mają być łukowato wygięte, a tylna krawędź powinna być wklęsła.
D – proporczyk – płetwa ogonowa powinna mieć kształt wydłużonego prostokąta, zaokrąglonego u nasady.
E – dwumiecz – płetwa ogonowa powinna być owalna, a jej górne i dolne promienie muszą być mieczowato wydłużone (kształt mieczy)
F – górny miecz – płetwa ogonowa owalna, a jej górne promienie muszą być mieczowato wydłużone i biec równolegle do osi ciała.
G – dolny miecz – płetwa ogonowa powinna mieć kształt owalny, jej dolne promienie wydłużone w kształcie miecza.
H – lira – płetwa ogonowa powinna przypominać kształtem lirę.
I – łopatka – płetwa ogonowa w kształcie łopatki saperskiej.
J – płomyk – płetwa ogonowa o kształcie płomienia świecy.
K – rakietka – płetwa ogonowa okrągła o kształcie rakietki ping-pongowej.
L – igiełka – płetwa powinna być okrągła i wydłużona na kształt igły.

Wykorzystanie gupika

jako pokarm dla innych ryb akwariowych. Po raz pierwszy Paul Hähnel zakupił gupiki z przeznaczeniem na karmę dla swoich pielęgnic i wyhodował nowe odmiany, które zapoczątkowały planową hodowlę i rozmnażanie tych ryb. Nawet obecnie niewyselekcjonowane odmiany gupika traktowane są jako gatunek niepożądany w hodowli (tzw. "chwast rybi") i stosowane są jako karma dla innych ryb akwariowych.
zalecany do badań laboratoryjnych związanych z oceną skażenia środowiska naturalnego.
ze względu na znaczne różnice w kolorystyce, zmienność kształtów i łatwość rozmnażania się, używany jest do badań genetycznych.
wprowadzony do środowiska naturalnego np. w Kalifornii, w nadziei, że będzie zjadać larwy komarów, którymi żywią się w naturalnym środowisku i tym samym zapobiegać rozprzestrzenianiu się malarii. W nowym miejscu gupik zmienił jednak zwyczaje żywieniowe (ograniczył udział larw komarów w diecie) i w dodatku stał się nosicielem egzotycznych, pasożytniczych przywr (Trematoda). W wielu rejonach stał się zagrożeniem dla rodzimych gatunków ryb w naturalnych zbiornikach wodnyc^].

Gupik na znaczku pocztowym

jako popularna ryba ozdobna, której hodowlę w akwariach zapoczątkował Paul Hähnel. Od tego czasu wielu hodowców wystawia swoje okazy na krajowych i międzynarodowych wystawach.
jest jedną z najprostszych ryb w hodowli i utrzymaniu – są to jedne z najpopularniejszych ryb szczególnie wśród początkujących akwarystów.
7 lipca 1976, podczas lotu statku kosmicznego Sojuz 21 pilotowanym przez Borysa Wołynowa i Witalija Żołobowa przeprowadzono badania m. in. pod kątem zachowania się gupików w stanie nieważkości.
Wizerunek gupika wykorzystywany był na znaczkach pocztowych.